Onbewust verslaafd (aan werk, liefde of zorgen) - hoe doorbreek je dat patroon?

Verslavingen gaan verder dan sigaretten en drugs

Bij een verslaving denk je misschien al snel aan alcohol, sigaretten of drugs. Maar verslavingen zijn er in allerlei soorten en maten. Ken je het boek van Jan Geurtz: ‘Verslaafd aan liefde’? Ook de eindeloze hunkering naar liefde en bevestiging is een vorm van verslaving. Eén die je flink in de weg kan zitten overigens! 

Net zo goed kan het een verslaving zijn wanneer jij moeite hebt om je werk los te laten of als je continu op social media zit. Ook obsessief sporten of alsmaar voor anderen willen zorgen in plaats van voor jezelf kan een verslaving zijn. Zie het als manieren om te vluchten voor wat er echt in je leven speelt. 

Verslaving als familiepatronen

Wat je familie hiermee te maken heeft? We zien vaak dat zo’n patroon of “verslaving” een familiepatroon is. Dat komt doordat je ouders je rolmodellen zijn. Als je ouders verslaving inzetten als copingstrategie, is dat het voorbeeld dat jij meekrijgt.

Je moet bedenken dat je ouders in je kindertijd jouw belangrijkste voorbeeld zijn. De ene ouder leert je om gevoelens uit te spreken en biedt daar de ruimte voor. Ouders die zelf niet zo goed zijn in gevoelens uiten, zullen daar ook minder kans voor geven aan hun kind. Zij vluchten zelf bijvoorbeeld ook in te veel werken of extreem veel sporten of ze zijn continu op zoek naar bepaalde spanning of bevestiging.

Al vanaf jongs af aan krijg jij die copingstrategie te zien. Het mogelijke gevolg? Je weet zelf ook geen raad met je gevoelens en gedachten. Je grijpt naar de eerste de beste strategie die voorhanden is: de strategie van je ouders. Dus ga je ook vluchten in een verslaving. In welke vorm dan ook. Door óók te veel te werken, jezelf te vaak op te offeren, jezelf iets te vaak af te matten in de sportschool, jezelf te verliezen in relaties, etc.

De rol van het symbiosetrauma

Zo wordt verslaving regelmatig doorgegeven. Dit hangt overigens ook vaak samen met een symbiosetrauma. Dat betekent dat jij een trauma (inclusief de gevoelens die daarbij horen) bent gaan overnemen van je ouders. Je kunt daardoor lastig onderscheid maken tussen wat jij voelt en wat je ouder(s) voelt of voelen. 

Vroeger heb je onvoldoende kans gekregen om je eigen identiteit te ontwikkelen en je gevoelens en mening te delen. In plaats daarvan ben je je ouders gaan spiegelen. Inclusief hun vermijdende (verslavings)gedrag. 

Wat ook meespeelt: jouw plek in het familiesysteem

Een verslaving is vaak ontstaan in het familiesysteem. Het heeft alles te maken met de hechting met je ouders (en hun hechting met hun ouders). Maar er is nog iets wat aan verslaving ten grondslag kan liggen: dat jij niet je eigen plek inneemt in het familiesysteem. 

Je moet je voorstellen dat elk familiesysteem bestaat uit een aantal lagen (generaties). Jij staat onder je ouders, boven hen staan je grootouders, en onder jou staan weer jouw (toekomstige) kinderen. Tenminste, in het ideale geval ziet het er zo uit. Maar soms ben jij op een andere plek in het familiesysteem gaan staan. Je hebt bijvoorbeeld al snel veel verantwoordelijkheid op je genomen, waardoor je boven of naast je ouders bent gaan staan. 

Je moet dan heel veel zelf doen. Dat maakt de kans op verslaving groter, zo beschrijft familieopstellingen-expert Els van Stein in haar boek ‘De fontein, vind je plek’. De eenzaamheid en frustraties die hierdoor ontstaan, moet je op een of andere manier kwijtraken. Verslaving is een mogelijke vluchtweg.

Hoe doorbreek je dit soort familiepatronen?

Het probleem is dat mensen vaak de verslaving van hun ouders afwijzen. “Ik wil echt niet worden zoals zij” klinkt er misschien uit je mond. Maar daarmee wijs je in feite je ouders af, terwijl zij wel jouw basis zijn. 

Genezing zit ‘m niet in afkeuren wat je ouders doen. Het zit ‘m veel meer in accepteren dat de verslaving iets van hen is, en dat jij er niet de verantwoordelijkheid voor hoeft te dragen.  Dát inzien is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, maar een familieopstelling kan je erbij helpen. In een familieopstelling ontdek je welke gevoelens van je ouders zijn, en dus niet van jou. Dat maakt het vervolgens makkelijker om dat deel bij hen laten. Vaak voelt dat als een enorme bevrijding.

In een familieopstelling kun je ervaren hoe het is om weer op jouw plek te staan: een plek waarop je mag leunen op je ouders. Dat is hoe het systeem “hoort” te zijn. Deze ervaring kan je helpen om bij je ouders te laten wat van hen is.

Hoe doorbreek je zo’n onbewust patroon?

Weet je stiekem ook wel dat het alsmaar overwerken een vorm van vluchten voor je is? Of dat je het sporten niet alleen doet om “lekker fit” te zijn, maar ook vanuit perfectionisme of om andere dingen niet onder ogen te zien? Je kunt dit soort gedrag doorbreken, zelfs als het familiepatronen zijn die al jaren spelen.

Dit helpt je er wellicht bij:

• Erken patroon. Wees eerlijk naar jezelf en bevestig dat jij een ongezonde behoefte hebt. Of dat nu is aan overmatig werken, altijd bevestiging ontvangen, wel heel vaak naar de sportschool gaan of iets anders.
• Vraag om hulp. Vaak is de oorzaak dat je altijd hebt geprobeerd om het alleen te doen en gevoelens hebt weggestopt. Een deel van de oplossing is dan om juist om hulp te vragen. Aan je partner, aan een coach of psycholoog of aan mensen uit je omgeving. Ook het ‘Miracle Roadmap’-programma kan een steun in de rug zijn. Hierbij ga je in een community en met een coach samen werken aan een leven dat jou gelukkig maakt. 
• Doe een familieopstelling. Familieopstellingen zijn bedoeld om patronen in je familie te doorzien en daarmee te doorbreken. Wist je dat familieopstellingen een belangrijk onderdeel zijn van de methodiek van 365 Dagen Succesvol? Zowel bij onze programma’s als bij de events die we organiseren komt systemisch werken veel terug.
• Focus op je doel. Voortaan 10 uur minder werken per week klinkt misschien als een onhaalbaar streven. Maar het uiteindelijke doel is niet “Ik wil 10 uur minder werken”. Met dat minder werken wil je iets bereiken. Bijvoorbeeld “Ik wil minder stress ervaren” of “Ik wil beter in mijn vel zitten”. Houd dát doel in je achterhoofd, elke keer dat je snakt naar bijvoorbeeld werk, sporten of iets anders. 
• Laat anderen hun eigen lot dragen. Soms moet je accepteren dat het niet goed met iemand gaat, zonder daarvoor zelf de schuld op je te nemen. Dat is misschien lastig, maar het geeft jou meer kracht om te werken aan je eigen patronen. Realiseer je dat anderen in staat zijn om hun lot te dragen als jij het jouwe draagt. 

Aan de slag met jouw familiepatronen?

Herken jij iets in dit verhaal? En wil je leren om af te komen van familiepatronen en je eigen weg in te slaan? Bij de evenementen van 365 Dagen Succesvol speelt systemisch werken een belangrijke rol. Ook in ons ‘Miracle Roadmap’-programma. 

Leer via onze programma’s en events om blijvend je leven te veranderen in een positieve richting. Je kunt het, hoe hardnekkig familiepatronen ook lijken!