Welke soorten moeder-dochter-relaties zijn er en welk type relatie heb jij?

Het belang van de moeder-dochter-relatie

De moeder-dochter-relatie is vaak een belangrijke blauwdruk voor hoe de dochter zich later tot anderen verhoudt. Als deze relatie verstoord is geraakt in je jeugd, kan dat veel impact op je hebben. Je voelt je misschien niet goed genoeg, vindt het lastig om zelf keuzes te maken of hebt moeite om je eigen weg te vinden in het leven. 

De Britse therapeute Jean Woollard dook voor haar boek ‘Dochters en moeders’ volledig in het thema moeder-dochter-relaties. In haar eigen psychologenpraktijk merkte ze welke impact een verstoorde band heeft op dochters. Zo heeft een problematische moeder-dochter-relatie vaak ook gevolgen voor de dochter op haar liefdesrelaties, vriendschappen of contact met collega’s.

Wat is een gezonde moeder-dochter-relatie?

In een gezonde moeder-dochter-relatie zorgt de moeder voor een veilige basis van liefde, zorg en aandacht. De moeder geeft haar dochter het gevoel dat ze goed is zoals ze is en leert haar op een gezonde manier met emoties om te gaan. Als haar dochter verdriet heeft, dan biedt ze troost. Is haar dochter boos? Dan laat ze die boosheid er ook zijn en biedt ze grenzen wanneer dat nodig is. De dochter heeft het gevoel dat ze mag zijn wie ze is en dat haar moeder onvoorwaardelijk van haar houdt.

In een gezonde moeder-dochter-relatie geeft de moeder haar dochter de kans om zelfstandig de wereld te ontdekken naarmate ze ouder wordt. Ze laat haar dochter, zeker in de puberteit, steeds meer los. De moeder geeft uiteraard soms liefdevol advies, maar de dochter krijgt alle ruimte om een eigen identiteit te ontwikkelen. 

Wat zijn problematische moeder-dochter-relaties?

Maar welke typen problematische moeder-dochter-relaties zijn er? We benoemen er 6 die Woollard in haar boek onderscheidt. Overigens kan het ook zijn dat je in jouw moeder-dochter-relatie kenmerken van meerdere van deze 6 typen moeders herkent.

1. De overbeschermende moeder

Dit type moeder overlaadt haar dochter met aandacht, liefde en zorg. Maar dan niet alleen vanuit liefde, maar ook om haar angsten in toom te houden of controledwang kwijt te kunnen. Dit type moeder heeft graag invloed op elk detail van jouw leven. 

Vaak vinden dochters van dit type moeders het later lastig om zelf beslissingen te nemen en op eigen benen te staan. Je hebt behoefte aan goedkeuring, van je moeder in het bijzonder en misschien later ook van andere mensen.

Bij dit type moeder is het vooral belangrijk dat je grenzen stelt. Laat het weten als je moeder zich te veel met je bemoeit of als je wilt dat ze jou zelf een keuze laat maken. Daarnaast kan het helpen om minder vaak je keuzes voor te leggen aan anderen. Dan zal je merken dat je, ook zonder goedkeuring van andere mensen, goede keuzes kunt maken.

2. De afhankelijke moeder

Dan is er ook nog de moeder die onbewust de rollen omdraait. Deze moeder neemt onbewust de kindrol aan in het contact; jij bent degene die over haar moedert. Dit noem je ook wel een symbiotische relatie: je moeder lijkt niet in staat te zijn om los van jou te komen. En misschien laat ze het ook voelen alsof jij niet zonder haar kunt.

Dit type moeder wil de navelstreng liever niet doorknippen. En dan werkt het ook nog vaak twee kanten op. Aan de ene kant wil ze dat jij altijd dicht bij haar blijft, zodat je haar nodig houdt. Aan de andere kant ziet ze graag dat jij altijd voor haar klaarstaat. Bijvoorbeeld om naar haar te luisteren, voor haar te zorgen of haar bevestiging te geven. In dit type relatie ben jij vaak de gezonde volwassene; je moeder is het zorgbehoevende kind.

Bij deze moeder-dochterrelatie hebben dochters vaak moeite met grenzen stellen, vertonen ze pleasegedrag en twijfelen ze mogelijk aan zichzelf. Het is in dit geval belangrijk om afstand te nemen van je moeder. Hoeveel je ook van haar houdt, zeg toch vaker ‘nee’ en kies voor jezelf. Zorg ervoor dat je de verantwoordelijkheid soms ook bij haar laat en niet alles op je neemt. Ook kunnen familieopstellingen je verder helpen. Zo’n opstelling laat zien hoe jij en je moeder jullie tot elkaar verhouden. Dat kan je ook veel inzicht geven in andere patronen.

3. De afwijzende moeder

Bij een afwijzende moeder lijkt het erop dat zij haar dochter niet heel belangrijk vindt. Deze moeder vindt dat je het nooit goed genoeg doet als dochter. Je kunt nog zo hard je best doen om haar goedkeuring en liefde te ontvangen, maar met de jaren ga je steeds meer beseffen dat je moeder nooit onvoorwaardelijke liefde kan uiten naar jou. Je moeder vindt bijvoorbeeld dat je ander werk had moeten doen, dat je partner niet goed is, dat je meer je best moet doen of dat je de opvoeding van de kinderen anders moet aanpakken.

Loskomen uit dit lastige patroon zit ‘m er vooral in dat je stopt met zoeken naar het moment waarop je moeder je wél goed genoeg vindt. Dat moment zal er waarschijnlijk niet komen. Hoe verdrietig dat ook is! Maar het besef dat de goedkeuring niet komt en dat je daar dus ook niet naar hoeft te streven, is soms al alles wat je nodig hebt om verder te kunnen. Dan ga je merken dat je vrij bent om jezelf te zijn, ook zonder dat iedereen je geweldig vindt.

4. De moeder die zichzelf opoffert

Dan is er ook nog de moeder die zichzelf volledig wegcijfert voor haar dochter. Deze moeder heeft vaak hoge verwachtingen van haar dochter. Ze heeft misschien niet zelf alles uit haar leven gehaald of heeft bepaalde doelen nooit kunnen verwezenlijken. Nu ziet ze het als de taak van haar dochter om alsnog de belofte in te lossen die zij nooit heeft waargemaakt. Dit type moeder bemoeit zich vaak met keuzes die jij maakt, bijvoorbeeld over je relaties, je studie of je werk. 

Als je dit type relatie hebt met je moeder, vind je het waarschijnlijk lastig om je eigen keuzes te maken. En dan vooral om door te zetten als je moeder iets van jouw keuzes vindt. Het is dan heel belangrijk dat je los kunt komen van de goedkeuring van je moeder. Je hoeft je leven niet naar haar ideaalbeeld in te richten. Juist door jouw weg te volgen en je eigen keuzes te maken, kun je je moeder op een dag alsnog trots maken.

5. De moeder die ook een beste vriendin is

“Mijn dochter is ook mijn beste vriendin” hoor je moeders weleens zeggen. In principe is dat niet zorgwekkend. Maar het wordt een probleem als je moeder in de beste-vriendin-rol blijft hangen. Dus bijvoorbeeld als je moeder jou behandelt als haar vriendin en je om de haverklap belt terwijl jij er niet op zit te wachten. Of als ze álles van je wil weten, ook details die je liever voor jezelf houdt. 

Dit is vaak het type moeder dat ook jaloers kan zijn als je een partner hebt of kinderen krijgt. Dat geeft haar het gevoel dat ze haar plekje van “belangrijkste persoon in jouw leven” deels moet afstaan. 

In dit geval is het belangrijk om je moeder weer te zien als je moeder en duidelijke grenzen te stellen. Jij hebt bijvoorbeeld het recht om dingen voor jezelf te houden en dingen te doen waar zij niet achter staat of niets van afweet. Spreek je daarover uit en blijf je eigen plan trekken. Als jij dicht bij jezelf blijft, kan je moeder merken dat jullie misschien niet elkaars beste vriendinnen, maar wel een liefdevolle moeder en dochter zijn.

6. De dominante moeder

Verder is er de dominante moeder. Deze moeder heeft graag macht over je. Natuurlijk was dat toen je klein was soms nodig als je met spullen gooide of op het behang wilde kleuren. Maar ook als je volwassen bent, houdt zij de teugels strak in handen. Zij bepaalt wanneer ze je negeert, wanneer je welkom bij haar bent en wanneer juist niet, wanneer ze je aandacht geeft en wanneer je bijvoorbeeld wel of niet iets mag zeggen. Dit is ook vaak het type moeder dat overweldigend kan overkomen en bij wie je vaak het gevoel hebt jezelf te moeten overschreeuwen om iets te kunnen inbrengen.

Bij dit type moeder is het opnieuw belangrijk dat je je niet gek laat maken of laat manipuleren. Geef ook aan wat jij wilt en laat niet alleen haar wil wet zijn. Besef ook: zodra jij (in gedachten) bepaalt dat je moeder niet meer alles over jou te zeggen heeft, kan zij haar dominante rol ook minder goed uitoefenen. Dat is dan ook vaak een belangrijke eerste stap.

Wat als je een verstoorde moeder-dochter-relatie hebt?

Een verstoorde moeder-dochter-relatie kan veel impact hebben op dochters, ook in hun latere leven. Wat kun je doen als jij met een verstoorde band met je moeder worstelt? Woollard geeft daarvoor onder andere deze tips:

1. Besef dat je alleen jezelf kunt veranderen. Het is niet mogelijk om eigenhandig van je moeder een ander mens te maken en haar negatieve patronen op te lossen. Wat je wél kunt doen, is je eigen patronen aanpakken. Jij kunt besluiten dat je het gedrag van je moeder jou minder laat beïnvloeden. Laat daarbij de hoop los dat je moeder het ooit anders gaat doen.
2. Houd in gedachte dat elke moeder doet wat zij kan. Dat je moeder jou geen liefde kan geven, soms heel naar doet of emotioneel afwezig is, is vaak geen onwil. Grote kans dat het komt doordat zij ook dingen heeft meegemaakt en simpelweg niet anders kon. Dat pleit haar niet vrij van schuld. Maar het kan wel een geruststellende gedachte zijn. Het ligt niet aan jou. Je moeder deed op haar manier haar best, maar kon niet anders.
3. Vergeef je moeder. Dat betekent niet dat je zegt “Je hebt niets verkeerds gedaan!”. Iemand vergeven doe je voor jezelf, niet voor de ander. Het betekent dat je de hoop op een ander verleden loslaat. Je kunt niet veranderen wat er is gebeurd. Wel kun je besluiten om dat alles niet meer dagelijks je leven te laten bepalen. 
4. Zie ook het positieve in je moeder. Moeders zijn, net als iedereen, maar mens. Ze hebben kwaliteiten en ook lastige eigenschappen. Het helpt als je ook haar goede eigenschappen kunt zien. Je moeder kan je misschien niet alles geven. Maar wat kan ze je wel bieden? Misschien kun je geen emotionele steun van haar krijgen, maar is ze er wel graag voor je als je iets praktisch nodig hebt (zoals oppassen op de kinderen) of haar om advies vraagt.
5. Maak je los uit de oude patronen. Verder helpt het om vanaf een afstand te kijken naar de patronen waarin je met je moeder zit. Als je doorziet welke rol jij onbewust aanneemt en in welke rol zij stapt, wordt het makkelijker om dat patroon te veranderen. Neem desnoods een tijdje afstand door bijvoorbeeld minder af te spreken of vaker eigen keuzes te maken. Soms helpt dat al om jullie patroon te veranderen.

Ben jij zelf moeder (of vader) en heb je geen contact meer met je kind? We maakten een podcast over hoe je de band weer kan herstellen. Je vindt hem hieronder.