Wat systemisch werken mij leerde over een te groot verantwoordelijkheidsgevoel?

Wat is systemisch werken?

Systemisch werken is een ander woord voor familieopstellingen. Wat een familieopstelling is, lees je in mijn andere artikel. Maar kort gezegd komt het hierop neer: je gaat patronen of overtuigingen ontdekken in jouw familiesysteem en ervaart hoe die jou ook nu beïnvloeden. Door je bewust te worden van wat er speelt, kun je loskomen van patronen en overtuigingen die niet van jou zijn. Dat grote verantwoordelijkheidsgevoel bijvoorbeeld.

Het uitgangspunt bij systemisch werken is dat elk familielid een specifieke plek in het systeem heeft. Maar één van de principes van familieopstellingen is dat kinderen geneigd zijn om gaten op te vullen. Dus is jouw moeder bijvoorbeeld nooit echt een dochter geweest van haar moeder, omdat ze veel moest zorgen? Dan kan dat betekenen dat jij op een verkeerde plek bent gaan staan en dat gat wilt vullen. 

Met een familieopstelling ga je ervaren hoe het is als iedereen, jij ook, de juiste plek inneemt.

De twee stappen

Het fijne aan systemisch werken is dat je je ouders er niet voor nodig hebt. Jij kunt jouw plek veranderen door te besluiten je ouders niet langer te pleasen. Je hebt eigenlijk twee stappen te zetten:

1. Achterhaal waar bepaalde patronen vandaan komen.
2. Orden het systeem opnieuw en ervaar het verschil.

Te groot verantwoordelijkheidsgevoel als vastgeroest patroon

Ik had voor mezelf dus een duidelijk werkpunt toen ik naar Familieopstellingen Live ging: mijn grote verantwoordelijkheidsgevoel. Die vervelende eigenschap maakt dat mijn agenda regelmatig uitpuilt en dat ik me soms onnodig schuldig voel. 

Laatst nog. Een kennis vroeg me om als vriendendienst zijn boek te redigeren. Het moest alleen wel in twee weken gebeuren en het boek telde 350 pagina’s. Ik schoot meteen in de regel- en stressmodus. Totdat ik besefte: het was maar een verzoek. Ik kon er ook voor kiezen om deze verantwoordelijkheid niet te nemen.  

Op dat moment besefte ik: mijn verantwoordelijkheidsgevoel mag een tandje minder. Ik wist ook wel dat het een “familieding” is. Ik ben niet de enige die vaak rent voor anderen, en die kampt met schuldgevoel als dat niet lukt. Leek me dus een goed idee om dat uit te diepen met systemisch werken!

Wat leerde ik hierover door systemisch werken?

Tijdens Familieopstellingen Live deed David twee familieopstellingen op het podium. Daarnaast ging iedereen zijn eigen familiesysteem uitdiepen met opdrachten. Ook rondom mijn grote verantwoordelijkheidsgevoel vielen wat puzzelstukjes op hun plek. Dit zijn 5 lessen die ik door systemisch werken leerde.

1. Je hoeft geen gaten in het systeem op te vullen

Als dingen niet lekker lopen in je leven, dan komt dat vaak doordat je niet goed in de familieopstelling staat. Je hebt jezelf bijvoorbeeld een plek gegeven als verzorger van een ouder. Je vader of moeder kan niet goed voor zichzelf zorgen of is niet altijd happy. Jij ziet het als jouw taak om dat te fixen. Dus sta je niet waar je hoort te staan.

Als kind hoor je op je ouders te leunen. Maar als de rollen zijn omgedraaid en je in gedachten je ouders moet verzorgen of pleasen, dan ben jij niet echt kind. Je bent belast met zelf opgelegde verantwoordelijkheid. 

Systemisch werken laat je inzien dat je geen plekken hoeft op te vullen. Als mens willen we repareren wat vóór ons niet goed lijkt te gaan. Maar dat hoeft niet. Wat zou er gebeuren als je meer op je ouders durft te leunen? Al is het maar in gedachten? Als je jezelf toestaat om weer dochter of zoon te zijn zonder al die verantwoordelijkheden die je jezelf geeft? Dan valt er een enorme last van je schouders. Misschien wel op alle levensgebieden. 

2. Niet alle patronen zijn van jou

“Tja, ik heb nu eenmaal een groot verantwoordelijkheidsgevoel”, riep ik altijd. Ik heb een perfectionistische kant en ben er graag voor mensen. Dat is wie ik ben. Toch? 

Maar nee, veel gedrag is een copy-paste van wat jij in je systeem hebt ervaren. Zie je je moeder altijd voor anderen zorgen, dan is dat wat je onbewust meekrijgt. En is één van je ouders minder in staat om voor zichzelf te zorgen, dan leer jij die rol op je te nemen. Niet alleen in de relatie met je ouders, maar ook op andere levensgebieden trek je de verantwoordelijkheid naar je toe.

Systemisch werken liet me inzien dat patronen vaak zijn doorgegeven. Van generatie op generatie. En weet je wat het mooie is? Omdat het niet jouw patronen zijn, is het makkelijker om er afstand van te nemen. 

3. Ieder kan zijn lot dragen

Mijn neiging om te veel verantwoordelijkheid op mijn schouders te tillen, heeft er ook mee te maken dat ik niet altijd anderen ergens mee wil “opzadelen”. 

• Als ik stress kan voorkomen bij een collega door haar te hulp te schieten, waarom zou ik dat dan niet doen?
• Ik vertel maar niet over vervelende ervaringen, want misschien wordt iemand anders daar verdrietig van.
• Ik huil maar niet in gezelschap, want ik wil niet dat mensen zich zorgen maken.

David sprak daar mooie woorden over uit: “Door dingen bij een ander weg te houden, zeg je eigenlijk dat diegene daar te zwak voor is.” Je geeft anderen geen kans om zelf aan te geven wat ze aankunnen. 

Kortom: vertrouw erop dat mensen hun lot kunnen dragen. Deel je verdriet met je partner, ervan uitgaande dat diegene dat aankan. Zeg een keer ‘nee’, vertrouwende dat je werkgever daar best mee kan dealen. Spring een keer niet direct in de auto als je vriend of buurman zich ellendig voelt. Geloof dat zij het ook zonder jou redden.

4. Zie jezelf niet als slachtoffer van je systeem

Pratende over waar je mee worstelt, kan het al snel voelen alsof jij slachtoffer bent van je systeem. Alsof je daardoor nu eenmaal bent zoals je bent. Die beperkende overtuiging gaat je alleen niet helpen om te veranderen. 

Je kunt inderdaad niet veranderen wat er is gebeurd. Maar je kunt er wel op een andere manier naar kijken. Je kunt leren om jouw plek ten opzichte van deze situatie aan te passen. Er zijn twee opties:

1. Je voelt je je leven lang slachtoffer en komt daardoor niet in actie.
2. Je wordt wijs en besluit om het anders te doen. Dat begint met bewustwording van de patronen én de bewuste keuze maken om los te laten wat niet van jou is.

Ga voor die tweede weg en maak je eigen keuzes. 

5. Je bent ook wie je bent zonder die patronen

Patronen doorbreken is lastig. Je doet niet voor niets al jarenlang dingen zoals je ze doet. Je hebt in je familie gezien dat anderen het ook zo doen. Daar voeg je je onbewust naar, waardoor patronen vastgeroest raken. 

Het goede nieuws is dat je – hoe “eigen” en hardnekkig een patroon ook voelt – elk patroon van je af kunt schudden. Je bent niet dat patroon. Jij bent niet alleen maar die verantwoordelijke persoon die altijd ‘ja’ zegt. Die vrolijke vrouw die nooit haar tranen laat zien. Of die hardwerkende man die moeite heeft met ontspannen.

Die patronen heb je overgenomen, omdat je niet beter wist. Ook zonder in die patronen mee te gaan, ben jij jezelf. Juist meer dan ooit. 

Zelf loskomen van lastige patronen?

Heb jij ook last van hardnekkige patronen die je maar al te graag kwijt raakt? Dan is ons 16-weekse programma Miracle Roadmap vast iets voor jou. Hierin leer je om het leven te creëren waar jij van droomt: zonder angsten, stress en blokkades en met het volgen van je hart. Ook systemisch werken is een methodiek die hierin uitgebreid aan bod komt.

In de Miracle Roadmap ga je 16 weken lang werken aan de thema’s gezondheid, relaties, werk en geld. Via seminars, online sessies en praktische oefeningen en als onderdeel van een betrokken community leer jij stappen zetten. Ook als die spannend zijn. 

Klaar voor? Lees wat de Miracle Roadmap inhoudt en meld je direct aan.