Alarmbellen in de gaten houden

‘Een steeds terugkerend vervelend gevoel ervaren in een vriendschap moet je zien als een belangrijk signaal, een alarmbel eigenlijk. Dit geldt ook wanneer je telkens in hetzelfde kringetje blijft draaien samen en dus niet verder komt. Of wanneer de balans zoek is tussen wat je geeft en ontvangt. Als dit speelt, is de kans groot dat je ongemerkt in een psychologisch spel bent beland. De zogenaamde Dramadriehoek is een eenvoudige manier om de dynamiek van zo’n spel weer te geven, aldus psychologe en counsellor Jacqueline van Gent. Ze zette de drie rollen die je kunt spelen kort op een rijtje:

De Dramadriehoek

Een Aanklager voelt zich superieur en kleineert anderen. Hij verwijt hen dat zij dingen niet goed doen of dat zij de oorzaak zijn van allerlei problemen. De Aanklager ontkent dus een deel van zijn eigen verantwoordelijkheid, of zijn eigen aandeel in waarom dingen niet goed verlopen.

De Redder ziet anderen ook als minderwaardig, maar hij reageert door hulp te bieden,vanuit een superieure positie. De Redder is steeds in de weer om anderen hulp te bieden, omdat hij denkt dat zij zichzelf niet kunnen helpen. De Redder neemt de verantwoordelijkheid van de ander over en zorgt er zo voor dat de ander afhankelijk van hem is.

Het Slachtoffer ziet zichzelf als minderwaardig. Soms daagt hij een Aanklager uit met Slachtoffergedrag om hem naar beneden te halen. Soms ook zoekt hij een Redder die hulp biedt en het Slachtoffer sterkt in zijn overtuiging: “Zie je wel, ik kan het niet zelf; ik heb hulp nodig”. Het Slachtoffer ontkent zijn eigen verantwoordelijkheid en vraagt hulp, steun, aandacht voor dingen die hij eigenlijk zelf kan of moet doen.

Voorkeurspositie

‘Alle deelnemers aan een communicatieproces kunnen elke positie binnen de dramadriehoek innemen. Er zijn drie posities, maar er kunnen meer of minder spelers zijn. Mensen hebben vaak wel een favoriete positie waar ze makkelijk “in terechtkomen” met korte uitstapjes naar een van de andere posities. Als mensen in de Dramadriehoek terecht zijn gekomen, dan treedt na enige tijd altijd een positiewisseling op. Het resultaat is dat alle partijen zich na afloop onplezierig voelen.

Een voorbeeld

Stel dat je steeds oplossingen aandraagt om een vriend te helpen die al tijden in de problemen zit (de Redder). Maar op al je voorstellen hoor je: ‘Dat lukt mij toch niet.’ of: ‘Was het maar zo makkelijk,’ (het Slachtoffer). Beiden kunnen dan in de rol van De Aanklager stappen. Slachtoffer: ‘Jij doet altijd alsof dingen vanzelf gaan. Je hebt geen idee!’ Redder: ‘Je doet nooit iets met mijn adviezen, waarom denk ik nog met je mee?’

Spelletjes spelen? Why?!

Maar als het zo’n rotgevoel geeft waarom spelen we dat spel dan? Jacqueline: ‘Het spel zorgt ervoor dat we niet naar ons eigen aandeel hoeven kijken in wat er gebeurt. Laat staan dat we daar verantwoordelijkheid voor hoeven nemen. Het ego vindt dat prettig; zo blijft het sterk in positie.’ Gelukkig kun je hier iets aan doen, want de opbrengst is vooral kortetermijngewin.

Zo draai je je rol om

Ben je vaak Het Slachtoffer? Neem verantwoordelijkheid voor je gedrag, gevoel en behoeften. Accepteer jezelf en deel je echte gevoelens. Stel concrete vragen op basis van je behoefte. Stel je kwetsbaar op en wees realistisch in wat je van de ander verwacht.

Ben je eerder De Redder? Besef dat anderen ook voor zichzelf kunnen zorgen. Sta stil bij je eigen grenzen en wensen. Wees eerlijk over wat je wilt doen voor de ander. Geef geen hulp of advies tenzij er expliciet om gevraagd wordt. Vraag dan “Hoe kan ik je helpen?” Stel je zorgend op, maar maak anderen niet van je afhankelijk.

Is De Aanklager je voornaamste rol? Stel je assertief op; niet aanvallend of kritisch. Zorg dat je oog hebt voor zowel jouw behoeften en belangen als die van de ander. Pas op dat je niet kwetst of veroordeelt en wees eerlijk en expliciet over jouw grenzen, wensen en gevoelens.

Gemis van vroeger

Door het spelgedrag te observeren leren we om meer verantwoordelijkheid te nemen voor ons gedrag in vriendschappen. Maar we kunnen ook ontdekken wat we ten diepste verlangen in vriendschappen. Ook in vrienden zoeken we vaak kwaliteiten die we in onze jeugd gemist hebben. Overigens zonder dat we ons daarvan bewust zijn. ‘We staan niet op met de gedachte; ‘Zo, nu ga ik eens fijn een portie bevestiging bij mijn vriendin oogsten,’ zegt Jacqueline. ‘Dit zijn vaak sluimerende patronen.’

Licht op je verlangen schijnen

‘Het helpt om jezelf vragen te stellen. Waar verlang ik écht naar in deze vriendschap, en krijg ik dit ook? We hebben hier vaak niet zo’n duidelijk beeld van. Zelf verlang ik in vriendschappen bijvoorbeeld naar een spiegel die een ander me voor kan houden over mijn eigen hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Die heb ik in mijn jeugd weinig gehad.’

Het gesprek aangaan

‘De volgende stap is in gesprek gaan: bespreken wat jullie verlangen in een vriendschap. En dan: kunnen en willen jullie dit elkaar geven? Ook zo’n vervelend en terugkerend gevoel verdient het om besproken te worden.’ Jacqueline erkent: ‘Dat is best spannend, want zo stel je je heel kwetsbaar op. De ander kan je afwijzen, negeren, of zelfs misbruik maken van je openheid – en dat voelt eng.’ Toch vindt ze het zeer de moeite waard om goudeerlijk te zijn. ‘Als je het goed aanpakt, kan dit tot veel meer intimiteit, inzicht en verdieping leiden.’

Feedback geven en ontvangen

Jacqueline tipt: ‘Onderzoek eerst waar je een naar gevoel van krijgt. Kijk dan wat je eigen aandeel hierin is, bijvoorbeeld met de Dramadriehoek. Een Redder kan bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik merk dat ik jou geregeld adviezen geef, zonder dat je daarom vraagt. Daar zal ik voortaan op letten.’ Vraag de ander ook om feedback. Geef je zelf feedback, doe dit dan met ik-boodschappen, niet met verwijten. Daarmee is de kans op een goed gesprek veel groter.’

Niet alles zelf oplossen

Maar zouden we de bevrediging van dit soort verlangens niet in onszelf moeten vinden, in plaats van bij anderen? ‘Eigenlijk zou ik dat juist afraden. We kunnen niet alles alleen doen. We hebben elkaar juist nodig, bijvoorbeeld om samen te leren en elkaar op andere manieren te verrijken. Samen kun je zoveel meer verdieping, uitwisseling en begrip vinden dan in je eentje. Op kleine schaal maak je hierdoor een vriendschap waardevoller, en op grote schaal draag je een steentje bij aan een mooiere wereld.’

Wil je met minder stress en meer zelfvertrouwen jóuw leven leiden?

Heb jij het gevoel dat er meer in het leven zit? Wil je eindelijk je dromen waarmaken? Wil jij geen prima leven, maar een fantastisch leven? Mooi! Je hebt noodzaak gecreëerd om te werken aan jouw beste jaar ooit! Via onze nieuwsbrief helpen we je daar nú mee te starten en blijf je op de hoogte van al onze geweldige programma’s.