Je kunt jezelf niet kennen
– zegt sociaal psycholoog Timothy Wilson. De patronen die je keuzes bepalen en die zelfs bepalen wie je bent, zijn zó onbewust dat we er moeilijk zicht op kunnen krijgen. Daarom verzinnen we allerlei verhaaltjes om betekenis te geven aan de keuzes die we maken. Je ziet je eigen drijfveren niet omdat je per definitie je onderbewuste over het hoofd ziet. Daardoor zijn de meeste ‘goede redenen’ vaker dan je denkt een fantasietje achteraf.
De perfecte beker
De bekermaat van Starbucks laat dit op een grappige manier zien. Wanneer je kunt kiezen uit een kleine, middelgrote en grote beker kiezen mensen opvallend vaak de middelste. Ons onderbewuste denkt: lekker veilig om de middelste te nemen, niet te weinig koffie en niet te veel geld. Dat is echter niet wat klanten zeggen: die hadden toevallig precies zin in de hoeveelheid koffie die er in die middelste beker zat en kozen daar dus bewust voor. Denken ze. Wanneer je daarna de kleinste maat weghaalt en een grotere maat toevoegt, is de beker die zojuist nog de grootste was nu de middelste geworden. De ‘perfecte’ beker van zojuist is nu de kleinste. Je zou op basis van bewuste argumenten verwachten dat dit nog steeds de perfecte hoeveelheid koffie is en dat nu dus de kleinste beker de populairste is. Maar je voelt hem al aankomen. Opnieuw is de middelste beker de beste keuze, ook al is die nu een stuk duurder en zit er veel meer koffie in dan zojuist. Ons onderbewuste kiest iets en ons bewuste verzint er daarna een reden bij.
Heb jij snel een oordeel klaar staan?
Dan hebben we een cadeautje voor je.
Misschien herken je de neiging om met een felle mening de wereld in te kijken. Wat zou er gebeuren in je leven als je stopt met oordelen? In dit werkboekje hebben we een aantal vragen en oefeningen voor je verzameld die je zullen helpen bij het bewust worden van je oordelen, zowel over anderen als over jezelf.
Introspectie: helpt het?
Samengevat: we hebben geen idee wat we doen. Als we toch onszelf niet snappen, worden we dan op z’n minst gelukkig van introspectie? Opnieuw mis. Ook dat niet. Wilson liet mensen uitgebreide analyses maken van de keuzes in hun leven en langere tijd bijhouden wat er goed en minder goed ging. Het gevolg was niet zo vrolijk. Mensen passen zichzelf aan hun eigen analyses aan, dus als je in een zorgeloze relatie opeens gaat bijhouden wat je leuk en minder leuk vindt, dan bestaat de kans dat het minder-leukrijtje langer wordt dan je vooraf dacht. Gevolg: je gevoel past zich aan je analyse aan en opeens is je relatie niet langer zorgeloos. Ook wanneer je grote keuzes maakt, zoals een huis kopen, blijken mensen die uitgebreide analyses van hun eigen wensen hadden gemaakt na een tijdje ongelukkiger in hun nieuwe huis dan de mensen die gewoon wat hadden gekocht ‘omdat het goed voelde’.
Teveel introspectie maakt dus ongelukkig
