Wat is een symbiosetrauma precies?

Een symbiosetrauma betekent dat je ouder een trauma heeft opgelopen en dat jij dit trauma (of de gevoelens die daarbij horen) overneemt. Onbewust, want het gebeurt tijdens je kindertijd al. Meestal zie je een symbiotische relatie tussen moeder en dochter, maar ook andere soorten symbiotische relaties zijn mogelijk.

In feite wordt elk kind geboren in een afhankelijke relatie: je hebt je ouders dan nodig om te overleven. “Symbiose” heet die afhankelijkheid. Je spiegelt dan ook als baby veel van het gedrag dat je ziet bij je ouders. Pas later ga je je eigen identiteit ontwikkelen, bijvoorbeeld door je soms af te zetten tegen je ouders of ‘nee’ te zeggen. Een gezonde ouder geeft jou de ruimte om te ontdekken wat jij voelt, wat jouw mening is en wat jij nodig hebt. 

Bij getraumatiseerde ouders verloopt dit vaak anders. Je krijgt niet alle kans om je eigen identiteit en gevoelens te ontwikkelen. In plaats daarvan ga je gevoelens of patronen van je ouders spiegelen. Zij zijn immers het voorbeeld dat je hebt. Daardoor heb je niet geleerd om de gevoelens van je ouders te onderscheiden van jouw eigen gevoelens.

Voorbeelden van symbiosetrauma

Het trauma van je ouder uit zich vaak in bepaalde gevoelens of gedrag bij die ouder. En ook in hun opvoeding. Denk aan zichzelf terugtrekken, vluchten in werk, woedeaanvallen, overbeschermend zijn, afstandelijk zijn of geen gevoelens tonen in de relatie. 

Laten we concreter maken wat een symbiosetrauma is met een paar voorbeelden. 

Voorbeeld 1: de moeder die niet gezien is

Stel: je moeder heeft zich in haar kindertijd nooit echt gezien gevoeld door haar ouders. Daardoor voelt ze zich minderwaardig, verdrietig, eenzaam en diep van binnen ook boos. 

Die onverwerkte gevoelens van je moeder werken door op jou als er sprake is van een symbiotische relatie tussen moeder en dochter. Je moeder vindt het moeilijk om zich te hechten aan anderen. Daardoor heeft ze moeite om jou liefde en warmte te geven. Jij voelt je daardoor misschien “niet goed genoeg” of durft niet goed je gevoelens te uiten. Wellicht heb je ook bindingsangst. 

Voorbeeld 2: de bezorgde ouder

Het kan ook zijn dat je heel beschermd bent opgevoed. Je vader heeft in zijn jeugd bijvoorbeeld veel heftige dingen meegemaakt. Hij wilde koste wat kost voorkomen dat jou dat ook zou overkomen. Je mocht bijvoorbeeld niet zelf naar school fietsen en keuzes werden vaak voor je gemaakt. 

Die bezorgdheid van vroeger kan nog jaren doorwerken in een gebrek aan zelfvertrouwen. Je twijfelt bijvoorbeeld of je wel zelf keuzes kunt maken, bent snel angstig voor nieuwe dingen en maakt je ook regelmatig zorgen. Het zijn niet jóuw zorgen. Ze zijn je met de paplepel ingegoten. 

Voorbeeld 3: jezelf wegcijferen

Eén van je ouders is van huis uit gewend om zichzelf weg te cijferen. Vroeger moest je moeder bijvoorbeeld vaak voor je oma zorgen. Zij heeft geleerd om belangen van anderen voor die van haarzelf te zetten, omdat het anders niet goed ging met oma. Dat is ook het patroon dat jij altijd hebt gezien bij je moeder: anderen pleasen is belangrijk.

Zo kan het komen dat je jaren later nog steeds moeite hebt om voor jezelf te kiezen. Dat is geen patroon dat van nature in je zit. Het is als symbiosetrauma aan je doorgegeven. 

Hoe weet je of je een symbiosetrauma hebt?

Een symbiosetrauma komt tot uiting in bepaalde overlevingsstrategieën om met het gebrek aan liefde of (emotionele) aanwezigheid van je ouders te dealen. Over het algemeen uit het zich op één van deze twee manieren: 

  1. Je wordt heel zelfstandig en vindt dat je alles alleen moet doen. Hulp inschakelen doe je liever niet.
  2. Of je bent juist geneigd om je aan mensen vast te klampen en vindt het spannend om op eigen benen te staan. 

Een symbiosetrauma kun je bijvoorbeeld herkennen aan deze symptomen:

  • Je vraagt je regelmatig af of je ouders wel van je houden (of je hebt het gevoel dat ze dat alleen onder bepaalde voorwaarden doen).
  • Je twijfelt soms wie jij eigenlijk echt bent. Wat is van jou en wat is van de ander?
  • Je vindt jezelf niet de moeite waard.
  • Je geeft jezelf snel de schuld van dingen
  • Je durft niet om hulp te vragen en wilt dingen zelf oplossen. 
  • Je maakt jezelf en jouw behoeften ondergeschikt.
  • Je voelt je verantwoordelijk voor hoe je ouders zich voelen of gedragen.
  • Je ervaart weleens een gevoel van leegte.
  • Je voelt blokkades om achter je dromen aan te gaan, zoals een laag zelfbeeld. 
  • Je bent regelmatig angstig
  • Je hebt misschien moeite om je aan andere mensen te binden.

Hoe kom je van een symbiosetrauma af?

Wat er bij een symbiosetrauma gebeurt, is dat jij je opwerpt als de redder of beschermer van je getraumatiseerde ouder. De rollen zijn dus omgedraaid. Je ouder is niet degene die voor jou zorgt. Jij bent de volwassene; je ouder is het kind. Dát is waar het misgaat. Maar het is gelukkig ook waar de oplossing ligt. 

Afkomen van symbiose is een kwestie van losmaken. Je bewust verdiepen in wat jij werkelijk wilt en wat jouw dromen, ideeën en verlangens zijn. En daarbij meer en meer gaan leren wat van je ouders is en dus niet van jou. Ja, dat is spannend. Maar het kan je ontzettend veel opleveren.

Familieopstellingen zijn een mooie manier om stappen te zetten in dit proces. Systemisch werken wordt het ook wel genoemd. Dit betekent dat je in een setting met anderen (die jouw familieleden symboliseren) gaat ervaren hoe jouw familiesysteem eruitziet. Je gaat actief kijken wat er gebeurt als jij jouw plek in het systeem inneemt: dus niet die van beschermer, maar die van een kind dat op zijn ouders leunt. Dat kan heel verlichtend zijn en waardevolle inzichten opleveren. 

Ho, wacht even met verder lezen...

Weet je wat jouw passie is?

Of heb je juist het gevoel 100 passies te hebben? We krijgen deze vraag zo vaak dat we er een mini-training over hebben gemaakt. Meld je nu tijdelijk gratis aan en ontdek wat jouw passie is!

Loskomen van een symbiosetrauma? Onthoud dit:

Van een symbiosetrauma afkomen is geen kwestie van met je vingers knippen. Je moet er actief mee aan de slag gaan, maar kunt dan zeker heel veel bereiken. Hoe meer stappen je zet, hoe verder het symbiosetrauma van je afdrijft. 

Zit je in het proces van loskomen van je symbiosetrauma? Knoop dan deze waardevolle lessen in je oren:

  • Iedereen wordt er beter van als jij het lot van je ouders niet draagt. Dat is voor jou een hele ontlasting, maar het zorgt er ook voor dat het hele familiesysteem weer klopt. Ook voor je ouders en andere gezinsleden opent het misschien deuren. 
  • Vertrouw erop dat anderen hun lot kunnen dragen. Je vader of moeder kan dealen met het eigen trauma.
  • Jij bent niet je negatieve patronen. Ook als jij voortaan stopt met pleasen of wél eerder om hulp vraagt, ben jij nog jezelf. Sterker nog: dan ben je meer jezelf dan ooit. Je laat namelijk patronen los die niet van jou zijn. 
  • Het is nooit te laat om te ontdekken wie jij bent. Bij een symbiosetrauma heb je in je vroege jeugd minder goed kunnen loskomen van je ouders. Maar dat betekent niet dat het verloren zaak is. Je kunt ook op latere leeftijd leren wie jij echt bent. Dat is een prachtige reis om alsnog af te leggen. 
  • Jij kunt besluiten om het anders te doen. Je bent niet verplicht om de lasten te dragen die je moeder of vader heeft gedragen. Maak je eigen keuzes en ervaar dat het symbiosetrauma jou niet in zijn greep heeft.

Wil jij je eigen pad uitstippelen?

Je eigen leven vormgeven los van oude blokkades en overtuigingen is spannend. Maar je staat er niet alleen voor! Vind je het fijn om hierbij support te ervaren van een betrokken community die net als jij stappen zet? Bekijk dan eens ons 16-weekse programma Miracle Roadmap

Hierin leer je om het leven te creëren waar jij van droomt. Systemisch werken is een belangrijk onderdeel van dit programma. Je leert korte metten maken met niet-helpende gedachten én daar mooiere dingen voor in de plaats te zetten.