Leren zonder dwang
Gaandeweg voelde ik me op alle gebieden meer Eindbaas Van Mijn Eigen Leven. Want als ik de regie kon nemen over mijn leerproces, waarom dan niet ook over aspecten als werk, vriendschappen en relaties? Zo geschiedde. Ik heb jarenlang anderen zangles gegeven volgens deze methode, en steeds zag ik voor mijn ogen gebeuren: het leren zonder dwang werkte als een trein! Ik heb tranen van geluk, opluchting en verbazing gezien: eindelijk zingen zonder angst en nare bijsmaak! Zou zelfsturend leren de heilige graal in het onderwijs kunnen zijn?
Hoe goed werkt het huidige schoolsysteem?
Deze gedachte stuit vaak op twijfels en weerstand. Hoe weet je immers of je het goed doet en genoeg hebt geleerd? Werkt deze vrijheid geen luiheid en middelmatigheid in de hand? En vooral: dit mag misschien werken voor volwassenen in kunstonderwijs, maar hoe kunnen kinderen nou weten wat goed voor hen is?
Deze sceptische geluiden zijn natuurlijk niet zo vreemd. We kennen tenslotte alleen maar het systeem waarbij leerstof en leerdoelen van bovenaf worden opgelegd. Maar wat als dwang juist kan zorgen voor onverschilligheid, leerproblemen en slechte prestaties? Zijn de aannames die we hebben over onderwijs wel écht waar? Zijn de vakken die we normaal en nodig achten wel écht zo noodzakelijk als we denken?
Democratisch onderwijs
Als we kijken naar scholen die al langere tijd werken met zelfsturend onderwijs is er reden tot groot optimisme. Onder andere Summerhill-scholen in Amerika en Engeland maken gebruik van zogeheten democratisch onderwijs, waarbij leerlingen zelf bepalen wat ze willen leren en een grote mate van beslissingsbevoegdheid hebben in de organisatie van hun school.
Uitgangspunt is dat een kind altijd zin heeft in zijn eigen ontwikkeling. Door dit proces niet te remmen blijft de intrinsieke motivatie altijd aanwezig, en zal een kind in z’n eigen tempo alle benodigde stof vanzelf tot zich willen nemen. Lezen, schrijven en rekenen zijn geen aparte vakken op Summerhill-scholen. Toch leert elk kind het gaandeweg. Summerhill-scholen bestaan al bijna 100 jaar en ondanks de kritische houding van de Engelse onderwijsinspectie krijgt Summerhill goede beoordelingen.
De voordelen van zelfsturend onderwijs
- Eigenlijk heel logisch: als je gemotiveerd bent leer je makkelijker en sneller.
- Alles op zijn tijd: wat je wilt leren is precies waar je aan toe bent. Zo komt stof nooit te vroeg of te laat langs.
- Iedereen is uniek: dan is het niet meer dan logisch dat elk kind een leerroute op maat aflegt.
- Weerstand en gedoe neemt af: de Amerikaanse psycholoog Robert Epstein beweert dat tieners zich minder bokkig en onverantwoordelijk zouden gedragen als we hen meer benaderen als volwassenen.
- Klaar voor de maatschappij: wie in een vroeg stadium leert autonome keuzes te maken, profiteert hier later in het leven ook van. Het wordt tenslotte als volwassene ook van je verwacht.
We zullen de komende jaren zelf gaan zien welke uitwerking democratisch onderwijs heeft op de huidige generatie kinderen. Er komen ook in Nederland namelijk steeds meer democratische scholen bij en hun leerlingenaantal groeit. Ik hou het, vol vertrouwen, nauwlettend in de gaten.
Wat zijn jouw ervaringen? Vond of vindt je opgelegde lesprogramma’s wel prima, of snak(te) je juist naar meer individuele vrijheid? Laat het ons weten in de comments!
