Hoe je overlevingsmechanisme je burn-out wordt

Het is de angst om uitgelachen te worden, de angst dat je partner je niet meer lief vindt, de angst dat je je baan kwijtraakt als je geen wenselijk gedrag vertoont. Maar hoe veel nut heeft die angst eigenlijk nog? En duwt het gedrag dat voortkomt uit die angst je niet steeds verder richting de afgrond die burn-out heet? Als je alles in het werk stelt om bij anderen in de smaak te vallen, schuif je vroeg of laat over het randje. En dan heeft je overlevingsmechanisme ineens het tegenovergestelde effect.

Een ‘nee’ is een ‘ja’ tegen jezelf

Aardig zijn was ook lang mijn overlevingsmechanisme. Om ervoor te zorgen dat mensen niet boos op me konden worden of kritiek konden leveren deed ik aardig. Veel te vaak en veel te godsgruwelijk, verlammend en invaliderend aardig. Gelukkig kwam ik er nog redelijk op tijd achter dat ik in een knippende en buigende positie de zon niet kon zien schijnen en heb ik een burn-out weten te voorkomen. De kunst blijkt ‘m te zitten in ‘nee’ zeggen tegen dingen die niet bij je passen en ‘ja’ zeggen tegen jezelf. 

Maar als dat makkelijk was, had je dat al lang gedaan. Daarom wordt dit niet zomaar een lijstje met tips om ‘nee’ te leren zeggen. Die tips kan ik hier namelijk heel kernachtig voor je samenvatten: haal adem, doe je mond open en zeg: “neen”. We moeten weten wat ons weerhoudt van het uitspreken van zo’n simpel woord. Pak daarom je schep en graaf met me mee:

Waarom ben je te aardig, en wat kun je er tegen doen?

  1. Welke angst voedt jouw overlevingsmechanisme? Vraag je af wat jouw grootste angsten zijn. Dat mensen je egoïstisch vinden? Dat je vrienden je laten vallen? Dat je ontslagen wordt? Wees specifiek en schrijf alles op wat bij je opkomt.
  2. Welke overtuiging schuilt er onder jouw overlevingsmechanisme? Onder elke angst schuilt een overtuiging. Zoals: “Ik ben pas geslaagd als ik geen kritiek krijg. Ik word pas gezien op mijn werk als ik iedereen help. Ik hoor als moeder altijd voor iedereen klaar te staan. Ik mag niet teren op andermans geld. Ik hoor kostwinner te zijn om ons huis te kunnen betalen.” Je ontmaskert een overtuiging doordat er woorden in voorkomen als: moeten, niet-kunnen, horen en ‘pas als… dan!’
  3. Is je overtuiging wel echt, helemaal zeker wáár? Is het echt waar dat ik degene ben die iedereen naar sport en muziekles moet brengen? Zijn daar geen andere oplossingen voor die voor iedereen prettig zijn? Zijn die er écht écht niet? Vinden mijn collega’s me echt alleen aardig als ik alles voor iedereen oplos? Heb ik daar keihard bewijs voor? Je voelt ‘m al aankomen: je overtuigingen zijn eigenlijk nooit honderd procent waar. 
  4. Wat zou je doen als die overtuiging niet bestond? Fantaseer er maar op los. Stel: je kúnt je baan niet verliezen, je familie houdt onvoorwaardelijk van je en niemand zal kritiek op je hebben: waar zeg jij dan ineens ‘nee’ en ‘ja’ tegen? Durf je dan wel toe te geven dat je doodongelukkig en vermoeid bent, ook al zou dat kunnen betekenen dat je een poosje thuis komt te zitten? Zou je ‘nee’ zeggen tegen het huishouden in je eentje runnen? ‘Ja’ tegen het starten van een eigen bedrijf? ‘Ja’ tegen meer tijd voor jouw passies?
  5. Waar zou jij voortaan ‘ja’ en ‘nee’ tegen willen zeggen? Maak een ja-lijst en een nee-lijst. Daarop schrijf je waar je mee wilt starten en waar je mee wilt stoppen. Zet je handtekening onderaan de lijst zodat je je herinnert wat je ook weer besloten had als Frits-van-debiteurenbeheer aan je bureau staat met een ‘klein verzoekje’, of wanneer je voor de vraag staat of jij de komende veertig jaar degene moet zijn die elke avond een dampend diner aan iedereen dient te serveren. Jouw lijst, jouw regels!

Gezond egoïsme voorkomt een burn-out

‘Nee’ zeggen tegen waar je ongelukkig van wordt, is niet hetzelfde als onaardig zijn. ‘Nee’ zeggen is ‘ja’ zeggen tegen jezelf. Succesvolle mensen zeggen heel vaak ‘nee’, veel vaker nog dan ‘ja’. Zij weten wat goed voor hen is, stellen hun eigen plan voorop en verzeilen daardoor niet in een burn-out. En ook zij hebben vrienden, een geliefde, familie en collega’s die hen waarderen! Wat voelt als egoïsme voor de een, is ‘van jezelf houden’ voor de ander. En die ander zou hier zomaar eens gelijk kunnen hebben.

Zeg jij ook te vaak ‘ja’ tegen dingen die ‘nee’ voelen om anderen maar tevreden te houden? Welke oplossingen zie jij na het lezen van dit blog? We lezen het heel graag in de comments!