Kijkje in de hersenen van uitstellers

Je kent het wel: je hebt een belangrijke opdracht die af moet of een feestje waar je echt nog een cadeau voor moet kopen. In plaats van die dingen te doen, zit je uren op Facebook, kijk je het ene kattenfilmpje na het andere op YouTube of heb je ineens de vaat drie keer gedaan. Allemaal ZO belangrijk. Moet. NU. Gebeuren.

Het gevolg is natuurlijk dat je op de laatste dag voor je deadline ineens een nachtje door moet trekken om het af te krijgen of dat je met lege handen aankomt op dat feest. Jammer joh.

Er zijn ook mensen die geen probleem hebben met deadlines. Die alles netjes op tijd af hebben en nooit te laat komen – of met lege handen. Tim Urban vraagt zich dan ook af of er een zichtbaar verschil te zien isin de hersenen van mensen die uitstellen en diegenen die dat niet doen.

Beide hersenen hebben wat hij noemt een Rational Decision Maker. Die staat aan het stuurwiel in je hersenen en maakt de goede beslissingen. In de hersenen van mensen die uitstelgedrag vertonen zit echter ook een Instant Gratification Monkey. Die leeft in het nu, heeft geen boodschap aan het verleden of de toekomst en kent maar twee woorden: makkelijk en leuk.

De Instant Gratification Monkey is eigenlijk een overblijfsel van ons dierlijk brein. Het zorgt ervoor dat we slapen, eten en voortplanten. Op zich doet ‘ie z’n werk prima. Hij heeft alleen geen idee dat we inmiddels meer zijn dan een dierlijk brein! Daarom is die Rational Decision Maker erbij, die zorgt ervoor dat wij dingen kunnen die andere dierlijke soorten niet kunnen. Plannen maken voor de toekomst, bijvoorbeeld.

Het is geen supersysteem… Maar het werkt wel

Die twee – de Monkey en de Decision Maker – zijn het dus niet altijd met elkaar eens. Mensen die vaak uitstelgedrag vertonen blijven hangen in de donkere speeltuin van de Monkey. Elke uitsteller kent ‘m wel: die plek waar je vrije tijds dingen doet terwijl het helemaal geen vrije tijd is. Het is wel leuk, maar eigenlijk ook niet: je weet dat je het niet verdiend hebt en voelt je daarom altijd schuldig, een mislukking, zenuwachtig.

Hoe zorg je er dan voor dat je op zo’n moment de Decision Maker weer aan het roer krijgt? Gelukkig is er nog een derde speler in het spel: de Panic Monster. Dit monster is vrijwel altijd latent en wordt pas wakker wanneer er een deadline, publieke schande, carrière-catastrofes of andere onheil dreigt. Belangrijk om te weten: hij is de enige waar de Monkey bang voor is en naar luistert. Zodra de Panic Monster ‘in the house’ is, schiet de Monkey terug in z’n boom en kan de Decision Maker eindelijk aan de slag. Het is geen supersysteem, maar het werkt wel.

Zijn we niet allemaal uitstellers?

Nu, hoe denkt Urban dan te verklaren dat we allemaal uitstellers zijn? Immers: het systeem werkt. Het is misschien niet super effectief, maar het werkt. Volgens Urban zijn er twee soorten uitstelgedrag. Namelijk: uitstelgedrag bij situaties met en zonder deadlines. Bij situaties met een deadline kom je er vaak wel mee weg, omdat de Panic Monster orde op zaken komt stellen. Maar hoe zit het nu met zaken waar geen deadline op zit?

Je familie bezoeken, sporten, aan je relatie werken of die droom achterna gaan. Allemaal zaken die belangrijk zijn, maar waar de Panic Monster niet van wakker schrikt. Hierdoor kun je ze eindeloos voor je uitschuiven – met als gevolg dat je je op de lange termijn minder gelukkig voelt en spijt hebt van de dingen die je niet hebt gedaan. Wellicht voel je je, zo zegt Urban, zelfs een toeschouwer in je eigen leven. En dat zit ‘m niet in het feit dat je die droom niet hebt waargemaakt, maar in het feit dat je er nooit echt aan bent begonnen.

De vraag is dus: wat stel jij uit? Ben je je bewust van jouw Monkey? En vooral: hoe ga je ervoor zorgen dat ‘ie af en toe terug in z’n boom schiet, zodat jij eindelijk kunt doen wat je altijd al wilde?